Bursztyn (jantar, amber, elektrum (łac.), elektron (gr.)) – kopalna żywica drzew iglastych, a w rzadszych przypadkach żywicujących liściastych drzew z grupy bobowców.

Znanych jest około 60 odmian (gatunków). Najstarsze z nich pochodzą z utworów dewońskich (stwierdzono je w Kanadzie); najmłodsze, nie zaliczane zasadniczo do bursztynów są znajdowane w Ameryce Południowej, Afryce, Australii i Nowej Zelandii (kopal).

 

Nazwy:

-Nazwa "bursztyn" pochodzi od niemieckiego bernstein (kamień, który się pali). Znany był od dawna pod różnymi nazwami:

-sukcynit – nazwa geologiczna, pochodzi od succinum – sok, żywica drzewna;

-Grecy nazywali ten kamień elektron (ηλεκτρον), co oznacza świecący i błyszczący;

-Rzymianie nazywali bursztyn lyncurium, czyli mocz rysia, albowiem według legendy złocisty kamień powstał ze skamieniałego moczu tego drapieżnika;

-succinum to łacińska nazwa bursztynu używana w farmacji. Powstała od łac. succus – sok;

-Egipcjanie nazywali bursztyn sokal;

-Arabowie anbar, ponieważ zapach pocieranego bursztynu kojarzył się z zapachem ambry;

-Persowie nazywali kamień karuba – złoty rabuś;

-Słowiańska nazwa jantar została przejęta od Litwinów, a ta od fenickiej nazwy jainitar – żywica morska.

 

Właściwości :

Skład chemiczny: mieszanina kilkudziesięciu różnych związków, o średniej zawartości ok. 67 do 81% węgla i ok. 1% siarki; resztę stanowią tlen i wodór. Jednym ze składników jest kwas bursztynowy (3-8%)

Barwa: jasnożółta do brunatnej ("bursztynowa"), bywa też mlecznobiały, niebieski, zielonkawy, bezbarwny, czerwony i czarny

Połysk: tłusty

Przełam: muszlowy, schodkowy

Przezroczystość: przezroczysty, przeświecający, do nieprzezroczystego

Rysa: biała

Twardość w skali Mohsa: 2,0-2,5

Gęstość: 1,05-1,09 g/cm³

Łupliwość: brak

Luminescencja: fluoroscencja – brunatnobiała do żółtozielonej, dla burmitu niebieska

Temperatura topnienia 287 - 300 stopni Celsjusza

Współczynnik załamania światła 1,539 - 1,542

Tworzy nieregularne bryłki. Największa znaleziona bryła bursztynu bałtyckiego waży 9,75 kg. Najczęściej spotykany jest bursztyn żółty, rzadsze są odmiany bezbarwne, czerwone, zielonkawe, a ich przejrzystość zależy od zawartości drobnych pęcherzyków powietrza. Bryłki bursztynu zawierają niekiedy pochodzące z okresu kredy i trzeciorzędu szczątki zwierząt lub roślin, tzw. inkluzje. Inkluzje stałe są reprezentowane przez różne minerały np. piryt, żelazo, kwarc, oraz owady, rzadziej pajęczaki, drobne płazy i gady, rośliny i ich szczątki. Inkluzje stanowią cenny materiał badawczy dla biologów i paleontologów.

               

Odmiany :

-birmit

-bursztyn bałtycki

-aikait – odmiana bursztynu znajdowana na Węgrzech i we Francji

-bursztyn dominikański – odmiana bursztynu znajdowana w osadach trzeciorzędowych w Dominikanie na wyspie Haiti

-bursztyn japoński – odmiana bursztynu wydobywanego w północnej części wyspy Honsiu, nad brzegiem Oceanu Spokojnego

-bursztyn libański – odmiana bursztynu znajdowana w osadach kredowych (kreda dolna) w Libanie na Bliskim Wschodzie

-bursztyn meksykański – odmiana bursztynu znajdowana w osadach trzeciorzędowych (oligocen górny – miocen dolny) w Meksyku

-bursztyn tajmyrski

-cyberyt

-keflachit

-keuperyt

-rumenit – odmiana spotykana w Rumunii

-symetyt – charakteryzuje się wyraźną opalescencją), spotykany we Włoszech

-walchowit – całkowicie nieprzezroczysty, barwy beżowej; występuje na Morawach

-krancyt – odmiana spotykana w Saksonii

 

Występowanie :

Występuje w utworach trzeciorzędowych: b. bałtycki, dominikański, birmański (birmit) – odmiana spotykana w Tajlandii, Wietnamie, Malezji, Myanmarze, chilijski, meksykański, australijski – spotykany w Australii, grenlandzki (szraufit) – spotykany na Grenlandii , sachalinski, sycylijski;

W utworach kredowych: b. libański, jakucki, willeryt, retynit – odmiana spotykana w Chinach, cedaryt – spotykany w Kanadzie, walchowit i neudorfit – odmiany spotykane w Czechach.

Najbardziej znany – sukcynit jest znajdowany w utworach trzeciorzędowych Polski, Litwy, Łotwy, Rosji, Danii, Niemiec, Szwecji. Inne żywice kopalne są spotykane: Argentynie (ambryt), w Afryce, na Madagaskarze.

 

Zastosowania :

Najbardziej ceniony w jubilerstwie bursztyn bałtycki, znany od pradziejów, po raz pierwszy włączony do wykazów mineralogicznych przez Breithaupta w XIX wieku, inaczej zwany jest sukcynitem.W medycynie ludowej dym bursztynowych kadzidełek zabijał zarazki, a noszone na szyi korale zapobiegają bólom gardła i głowy oraz wzmacniają tarczycę. Ogrzane grudki bursztynu stosowało się do wyciągania z oczu ciał obcych (muszek, pyłków). Utłuczony proszek zażywano jak tabakę, co miało oczyścić zatoki i pomóc w pozbyciu się kataru.

Współczesna litoterapia stosuje bursztyn jako nalewkę w leczeniu chorób tarczycy, gardła, przy chrypce i reumatyzmie.

 

Wielkość :

Największe bryły osiągają wagę kilku, a wyjątkowo kilkunastu kilogramów.