Szmaragd - odmiana berylu, minerału należącego do grupy krzemianów. Nazwa pochodzi od gr. smaragdos (a także łac. smaragdus - zielony). Nawiązuje do charakterystycznej barwy tego minerału, wywołanej podstawieniami jonów chromu, rzadziej wanadu i żelaza .

 

Właściwości: 

Wzór chemiczny: Be3Al2(SiO3)6

Układ krystalograficzny - heksagonalny

Twardość w skali Mohsa - 7,5 do 8,0

Rysa - biała

Łupliwość - niewyraźna, przełam nierówny do muszlowego, kruchy

Gęstość - 2,63 do 2,80 g/cm³

Barwa - zielona - niebieskozielona - trawiastozielona (bardziej soczysta w porównaniu do berylu miętowego, z którym często szmaragd bywa mylony),

Widmo absorpcyjne - w czerwonej (683 i 680 nm) i pomarańczowej (637 nm) części widma

Połysk - szklisty

Własności optyczne - minerał jednoosiowy, optycznie ujemny (-)

Dyspersja - 0,014

Luminescencja - w bliskim UV słaba, w dalekim UV świecenie zielone, niekiedy różowo-fioletowe (dla szmaragdów bez domieszki żelaza)

 

Często zawiera inkluzje gazowe, ciekłe oraz mineralne: kalcyt, piryt, biotyt, talk, dolomit, fuchsyt, apatyt, aktynolit, oraz inne minerały. Charakter inkluzji często zdradza miejsce pochodzenia danego okazu. Szczególnie cenną, niezmiernie rzadką odmianą jest szmaragd trapiche, w którym widoczny jest w przekroju poprzecznym kryształu wzór sześcioramiennej gwiazdy. Odmiana ta pozyskiwana jest w okręgu Chivor i Muzo Kolumbia

                                                      

Występowanie: 

Minerał związany ze skałami metamorficznymi (łupki mikowe, przeobrażone wapienie), w żyłach pegmatytowych granitów, oraz w piaskach i żwirach złóż wtórnych.

 Występuje w: Austrii (dolina rzeki Habachtal, okolice Salsburga, Mittersill, Felbertal), Australii (Broken Hill, Aga- Kau, Emmaville, Vegesatle), Brazylii (rejony Pilao, Bahia, Pernambuco, Minas Gerais, Gofas), Egipcie (Dżabal Zabara - złoże znane od czasów antycznych), Indiach (prowincja Madras, stany Pandżab (Panjab) i Rajasthan), Norwegii (Eidsvoll), Kolumbii (Gachala, Cosquez, Bogota, Chivor, Muzo - sławne miejsce pozyskiwania najpiękniejszych szmaragdów zwykle o zabarwieniu soczystej zieleni), Libii (Ghadamis), Madagaskarze (Kianjavato), Mozambiku (Morrho, Melala), Pakistanie (góry Hindukusz), Federacji Rosyjskiej (Ural, Zabajkale, półwysep Kola), RPA (rejon Transwal) USA (Karolina Północna, Maine), Tanzanii (rejon jeziora Manjara), Zimbabwe (Filabusi, Bikita, Belinque, Mweza), Zambii (Kafubu, okręg Miku Kitwe)

 W Polsce występują szmaragdy nie nadające się do celów jubilerskich, jako jasnozielone słupki do kilku centymetrów długości w skałach pegmatytowych. Znajdowane są na Dolnym Śląsku w okolicach Strzelina i Strzegomia.   

 

Zastosowanie: 

Bardzo poszukiwany, wyjątkowo cenny kamień kolekcjonerski i jubilerski. Jest stosowany w jubilerstwie od czasów starożytnych. Szczególnie ceniony był w starożytnym Egipcie, Persji, Arabii, u Majów, Azteków, Inków. Największy szmaragd o wartości jubilerskiej wydobyto w Kolumbii, miał masę 7 025 ct. W tym rejonie bywają większe okazy, niestety spękane, największy miał masę 16 020 ct. Z Brazylii pochodzi kryształ o ponad 10 cm długości i wadze 6 399 ct. Rekordowy kamień wydobyty na Uralu w Rosji ważył 1 438 ct.    
 
Prawdopodobnie największym wyrobem wykonanym z jednego kryształu jest ciemnozielona rzeźbiona waza o wysokości 10 cm i masie 2 681 ct, która znajduje się w Kunsthistorisches Museum w Wiedniu.

Obecnie szmaragdy są również produkowane syntetycznie. Od naturalnych różnią się kształtami inkluzji, co pozwala na ich odróżnienie od naturalnych. Stosuje się również kamienie naturalne ulepszone poprzez wygrzewanie w olejach, aby ukryć skazy, rysy i pęknięcia.